Thạc sỹ Huỳnh Kim Ngọc

Mối hiện diện cách nay hơn 50 triệu năm, có khoảng 3.000 loài, gây hại khắp nơi trên thế giới, phá hại các vật dụng trong nhà  như  tủ, bàn thờ, kèo, cột… ra đến vườn ươm, vườn trồng các loại cây ngắn ngày, cây ăn trái, cây công nghiệp  và lâm nghiệp...

Gây hại

Mối gây hại  lớn khởi đầu từ việc cắn phá nhỏ nhưng bền bỉ, lâu dài. Trong nhà, mối làm tổ, cắn phá tủ, bàn, ghế, các vật dụng bằng gỗ… thải ra mạt gỗ vương vãi trong các gốc khuất nơi mối sinh sống và gây hại, ngoài vườn mối đào các đường hầm ngoằn ngoèo dưới đất gần gốc, cắn phá rễ, đùn đất tạo nên các gò mối rất cứng, trên thân, cành mối đục vào thân, đào hầm với các triệu chứng tương tự, nếu phát hiện trễ và phòng trừ không đúng cách, cành có thể gãy và cây chết dần.

Thông thường mối hay xuất hiện và gây hại ở các vùng đất hoang, đất mới khai khẩn, nơi có nhiều xác bã hữu cơ như thân, cành, lá, rễ cây mục nát.

Đặc tính sinh học 

Giống như ong, mối là côn trùng sống bầy đàn có tính xã hội hóa cao. Mối  sống nơi đất có ẩm độ khoảng 50 – 60%, thích gây hại trong bóng tối bằng cách ăn gỗ (cellulose), loại thức ăn ưa thích, tha các mạt gỗ nhỏ làm tổ bảo vệ quần thể chống lại kẻ thù,  rồi sau đó sinh sản để gia tăng nhanh dân số… Mối gây hại cây trồng một phần để lấy thức ăn, phần khác lấy nước để giữ ẩm tổ, do đó mối thường gây hại nhiều trong mùa khô.

 Quần thể mối gồm mối chúa/mối vua, mối thợ  và mối lính. Trong quần thể nầy, chỉ có mối chúa là có khả năng sinh sản, còn mối thợ và mối lính bị vô sinh do không có khả năng sinh sản hoặc bộ phân sinh dục bị thoái hóa. Mối thợ có màu trắng, trong suốt, không cánh. Mối lính giống như mối thợ nhưng đầu to hơn và phía trước đầu có một lỗ nhỏ tiết ra chất dính khi bị khuấy động, còn mối chúa giống như mối thợ nhưng lớn hơn và mắt cũng to hơn. Thoạt tiên mối chúa có hai cặp cánh trong suốt, sau khi bắt cặp, cánh bị rụng, mối đáp xuống một nơi nào đó và bắt đầu đẻ trứng, mỗi mối chúa đẻ trung bình 20 trứng, trứng sau đó nở ra ấu trùng. Trong một tổ mối, có thể có nhiều mối chúa thứ cấp, do đó khả năng gia tăng dân số rất nhanh. Mối thuộc dạng biến thái không hoàn toàn, giai đoạn chưa trưởng thành trông giống như giai đoạn trưởng thành.  Tầm hoạt động của mối khoảng 100 m.

Phòng trị

+ Thường xuyên thăm vườn để phát hiên và phòng trừ sớm.

+ Vệ sinh vườn : Làm sạch cỏ, thu nhặt các cành, lá khô, mục… mang đi tiêu hủy.

+ Vườn ươm : Dùng thuốc dạng hạt Sargent 6G hay Diaphos 10Gr pha vào giá thể, xong cho vào bầu ươm. Có thể dùng thuốc Saliphos 35EC hay Sairifos 585EC, pha theo liều khuyến cáo, phun khắp vườn,

+ Vườn trồng : Nếu đất trồng cây ngắn ngày có thể rải Diaphos 10Gr hay Sargent 6G khi làm đất, cũng có thể rắc thuốc vào gốc hay rải theo hàng. Nếu đất trồng cây lâm nghiệp ( bạch đàn, thông, tràm…) có thể làm bẫy dẫn dụ như sau : khoảng 500 – 1000 m2 đào một hố, kích thước : dài 0,6 m x rộng 0,5 m x sâu : 0,4 m, bỏ rơm rạ, lá cây mục, rải thêm ít rỉ (mật) đường, xong lấp một lớp đất mỏng, tưới ít nước, sau 2 – 3 tuần, thăm, nếu có mối, phun thuốc Sairifos 585EC hay Saliphos 35EC diệt mối.

+ Ổ mối :  Dùng que sắt nhọn để soi, xôm phá ổ và rải vào các hang, lỗ thuốc dạng hạt như Sargent 6G, Diaphos 10Gr, Gà nòi 4G xong tưới nước vào ổ mối. Cũng có thể tưới thuốc Saliphos 35EC, Sairifos 585EC  hay Sago Super 20EC,

+ Thân, cành bị mối đục : dùng bàn chải cạo sạch vết mối đùn, bỏ vào lỗ vài hạt thuốc Sargent 6G hay Diaphos 10Gr, bơm ít nước, lấy đất trét lại, hay khoét lỗ nhỏ rồi bơm thuốc Saliphos 35EC, Sairifos 585EC.